Сите го споменуваат Гаврило Принцип, но седуммина го извршија атентатот во Сараево: Еве каква судбина ги чекаше

Атентатот на надвојводата Франц Фердинанд во Сараево на 28 јуни 1914 година често се поистоветува само со Гаврил Принцип, човекот кој пукал на тој кобен ден. Меѓутоа, овој тогаш малолетен млад човек не бил сам во својот план!

Има индиции дека кобниот атентат во Сараево на 28 јуни 1914 година не бил насочен кон престолонаследникот на Австро-Унгарија, туку кон гувернерот на Босна и Херцеговина, Оскар Поќорек. Плановите за атентат на Франц Фердинанд почнаа да се подготвуваат дури откако до членовите на Млада Босна преку тајни канали стигна веста дека надвојводата доаѓа во Сараево на Видовден за да ги надгледува воените маневри.

Во самиот атентат учествувале седум лица. Тие беа распоредени по трасата од теренот, каде што се одржуваа маневрите, до Градското собрание во Сараево.

Недељко Чабриновиќ

Малкумина го знаат ова, но доколку Недељко Чабрановиќ успеал во својот план, Принцип никогаш немаше да има можност да го убие надвојводата Фердинанд! Овој печатар од Сараево имал задача да го убие австроунгарскиот надвојвода на 28 јуни!

На тој кобен ден Чабриновиќ стоел низводно од мостот Ќумурије. Фрли бомба кон автомобилот во кој се возел Франц Фердинанд, но промашил. Бомбата паднала на следниот автомобил во конвојот и лесно ги ранил полковниците Ерих фон Мериц и грофот Боз-Валдек.

Како и повеќето членови на Млада Босна, Чабрановиќ беше уапсен. Тој како малолетник е осуден на 20 години ригорозна затворска казна.

Страшна судбина доживеа и неговото семејство. Мајка му била испратена во логорот во Жегар кај Босанска Крупа со другите деца, татко му бил затворен во Требиње до крајот на војната, а баба му била обесена без судење. Чабриновиќ почина во затвор во Терезин во Чешка пред да биде ослободен.

Гаврило Принцип

Како и другите атентатори, така и Гаврило Принцип го напуштил своето место кога ја слушнал експлозијата на бомбата фрлена од Чабриновиќ.

По необичен сплет на околности, автомобилот на надвојводата помина веднаш покрај Гаврил Принцип, кој ја искористи приликата и пукаше. Првиот истрел го рани надвојводата во вратот, а вториот, насочен кон гувернерот на Босна, Оскар Поќорек, ја рани Софија. И двајцата им подлегнаа на раните на пат кон резиденцијата на гувернерот.

Принцип, како и Чабриновиќ, се обидел да се самоубие со капсула со цијанид, но и во неговиот случај отровот не успеал. Припадници на полицијата спречија обид да си пука во глава.

Фактот дека Принцип бил малолетник го спасил од смртна казна. Тој беше осуден на 20 години затвор и испратен во злогласниот затвор Терезин во денешна Чешка. Починал од туберкулоза на 28 април 1918 година, непосредно пред крајот на Првата светска војна.

Мухамед Мехмедбашиќ

Мухамед Мехмедбашиќ е единствениот учесник во атентатот кој успеал да побегне пред да биде уапсен. Тој пребегнал во Црна Гора, а подоцна, во чин поручник, учествувал во повлекувањето на српската војска преку Албанија.

Заедно со полковникот Драгутин Димитријевиќ Апис, водачот на групата „Црна рака“, тој во 1917 година во Судскиот процес во Солун беше осуден на 15 години затвор за учество во наводниот заговор за убиство на престолонаследникот Александар Караѓорѓевиќ. Не ја отслужил целата казна бидејќи веќе бил амнестиран во 1919 година.

По ова се вратил во Сараево каде живеел до крајот на својот живот. Загинал за време на Втората светска војна, на 29 мај 1943 година, во Сараево, откако бил мачен од усташите.

Васо Чубриловиќ

За разлика од неговиот брат, учителот Вељко Чубриловиќ, кој беше обесен, младоста на Васа го спаси од смртна казна. Во 1914 година имал само 17 години и бил осуден на 16 години најстрог затвор. Казната ја отслужи во Сараево.

По Првата светска војна и падот на австроунгарската монархија, на крајот на 1918 година, Чубриловиќ бил ослободен. Подоцна завршил гимназија, а потоа и Филозофски факултет и станал професор по историја. Учесник во создавањето на историјата, Чубриловиќ заврши како нејзин хроничар.

За време на Втората светска војна повторно бил уапсен и во логорот Бањица бил до крајот на 1943 година. По војната се посветил на политичка кариера, бил министер за земјоделство, подоцна и за шумарство и редовен член на САНУ. . Доживеа длабока старост – почина во Белград во 1990 година како последен жив учесник во атентатот во Сараево.

Трифко Грабеж

Трифко Грабеж е член на Млад Босна уште од неговите гимназиски денови. На 4 јуни 1914 година од Србија дошол во Сараево со Гаврило Принцип и Недељко Чабриновиќ со идеја да организираат атентат.

Вооружен со бомба и револвер, на 28 јуни 1914 година го чекал Фердинанд во близина на градското собрание, но не му била дадена можност да го изврши атентатот бидејќи Принцип пукал пред него. Тој беше фатен во бегство и осуден на 20 години затвор на судењето во Сараево.

Починал од туберкулоза додека ја издржувал казната во истиот затвор како и неговите другари – Гаврило Принцип и Недељко Чабриновиќ.

Данило Илиќ

Данило Илиќ бил близок пријател со Гаврило Принцип. Дипломирал на наставниот факултет и работел како новинар и во Белград и во Сараево. Илиќ беше единствениот учесник во атентатот во Сараево кој официјално беше член на црна рака и млада Босна.

На кобниот Видовдан во 1914 година, Илиќ не бил веднаш уапсен. Тој беше фатен во рутинска рација по атентатот кога Принцип и Чабриновиќ веќе беа во затвор. Под тортура, тој го призна своето учество во атентатот и во постапката што следеше беше осуден на смрт. Беше обесен во Сараево на 3 февруари 1915 година, кога Првата светска војна веќе беше во тек.

Цвјетко Поповиќ

Цвјетко Поповиќ бил 18-годишен студент од Сараево во моментот кога Данило Илиќ ги регрутирал него и Васа Чабриловиќ за мисија која сигурно им изгледала славна во нивните очи – да го убијат надвојводата Фердинанд. Но, на 28 јуни ни Поповиќ не можеше ништо да направи.

Тој потоа беше уапсен и обвинет за предавство. Бидејќи и тој немал 20 години, осуден е на 20 години затвор. Ослободен е по распадот на Австро-Унгарија во 1918 година. Работел како кустос во Етнографскиот оддел на музејот во Сараево.

Поповиќ е единствениот учесник во атентатот во Сараево кој јавно се покаја за стореното. Пред 50-годишнината од атентатот, тој одби да учествува на каква било церемонија, изјавувајќи дека никогаш немаше да учествува во атентатот доколку знаеше дека тоа ќе доведе до војна. Почина во Сараево во 1980 година на 84-годишна возраст.