Зошто Југославија покрај ова пропадна? Ова се фабриките кои газеа сè пред себе, а сега се само сеќавање

Во времето на Југославија, Енергопроект, Генекс и Индекс беа симболи на економска моќ и индустриска сила.

Овие компании се истакнуваа на домашниот и меѓународниот пазар, но со времето исчезнаа или го изгубија своето некогашно значење.

Како пропаднаа некогашните гиганти?

Енергопроект: Од глобална доминација до борба за опстанок

Енергопроект беше еден од водечките градежни и инженерски гиганти во Југославија. Основан во 1951 година, стекна меѓународен углед градејќи инфраструктурни проекти ширум светот – од Блискиот Исток и Африка до Латинска Америка. Во златните времиња, вработуваше илјадници работници и остваруваше огромни приходи.

Сепак, распадот на Југославија и преминот кон пазарна економија донесоа предизвици. Компанијата се соочи со финансиски проблеми, губење на пазари и реструктуирање. Приватизацијата дополнително ја ослабе фирмата, но за разлика од други компании успеа да опстане. Денес Енергопроект и понатаму работи и претставува една од најголемите градежни компании во Србија. Присутен е на повеќе од десет локации на три континенти – Европа, Азија и Африка, со преку 800 вработени, вклучувајќи 200 инженери од различни специјалности.

Во декември 2024 година, конзорциум предводен од компанијата Напред Развој покрена понуда за преземање на преостанатите 44,49% од акциите на Енергопроект кои сè уште не беа во нивна сопственост, нудејќи 375 динари по акција, што вкупно изнесува над 15 милиони евра. Надзорниот одбор и синдикатот на Енергопроект ја поддржаа оваа понуда, оценувајќи дека е во согласност со законот и дека придонесува за понатамошниот развој на компанијата.

Генекс: Од деловна империја до симбол на пропаѓање

Генералекспорт, познат како Генекс, беше едно од најголемите југословенски претпријатија за меѓународна трговија. Основан во 1952 година, Генекс извезуваше и увезуваше стока ширум светот, а неговиот заштитен знак стана легендарната кула Генекс во Белград.

По распадот на Југославија, компанијата ги загуби клучните пазари и довербата на меѓународните партнери. Лошите приватизации, долговите и неефикасното управување го забрзаа нејзиниот крај. Денес кулата Генекс стои како напуштен симбол на некогашниот сјај, додека самата компанија повеќе не постои.

Индекс: Дискографски гигант кој исчезна во транзицијата

Индекс беше една од највлијателните југословенски издавачки куќи. За време на златните години, издаваше албуми на најголемите музички ѕвезди како што се Бело дугме, Здравко Чолиќ и Лепа Брена. Беше клучен играч во југословенската музичка индустрија, но со распадот на државата го загуби монополот и значењето.

Во деведесеттите години, Индекс не успеа да се прилагоди на новите пазарни услови. Приватизацијата донесе несигурност, а со порастот на пиратеријата и дигиталната музика, компанијата не можеше да опстане. Денес Индекс повеќе не постои, освен во сеќавањата и историјата на музичката индустрија.

Енергопроект, Генекс и Индекс некогаш беа гордост на Југославија, но не сите ги преживеаја турбулентните промени од деведесеттите и двеилјадитите години. Енергопроект е единствениот од нив кој успеа да се прилагоди и да продолжи со работа, додека Генекс и Индекс исчезнаа поради неуспешни приватизации, губење на пазари и промени во глобалната економија. Нивниот пад е приказна за транзицијата и економската реалност која ги избриша некогашните гиганти од мапата.