Украина без Starlink? Што ќе се случи ако Маск го прекине клучниот сателитски систем?

Што ќе се случи ако САД го исклучат Starlink во Украина?

По скандалот во Белата куќа, САД привремено ја прекинаа воената помош за Украина. Сега расте загриженоста дека Илон Маск исто така ќе го прекине пристапот до сателитската услуга Starlink.

Русија од самиот почеток на својата инвазија систематски ја уништуваше украинската инфраструктура, вклучително и мрежата за електрична енергија и интернет.

Спасот дојде од вселената: веднаш по првите руски напади, во март 2022 година, тогашниот вицепремиер на украинската влада, Михаило Федоров, го замоли тексашкиот бизнисмен Илон Маск преку Твитер (сега Икс) да ги отклучи своите сателити Starlink за Украина. А Маск исто така спонтано одговори преку Твитер: „Starlink е активен, дополнителни приемни системи се на пат.“

Оттогаш, услугата за сателитски интернет што ја дава компанијата на Маск, SpaceX, е централен столб на одбранбените напори на Украина. Starlink првенствено се користи за украински беспилотни летала, но и за интернет апликации за комуникација, идентификација и пронаоѓање цели.

Меѓутоа, украинската доверба во милијардерот Маск е длабоко разнишана веќе во септември 2022 година. За време на првиот украински напад со беспилотни летала против руската црноморска флота на Крим, радио-врската со сите беспилотни летала одеднаш беше прекината. Тие се урнаа, а нападот не успеа.

Една година подоцна се покажа дека Илон Маск лично им наредил на инженерите на Starlink да го исклучат системот.

Страв од губење контрола

Обезбедувањето услуги на Starlink за Украина е договорено преку приватна социјална мрежа, без никаква јавна дебата и без никаква контрола од парламентот.

Од реизборот на Доналд Трамп, неговиот човек од доверба Маск има многу широки овластувања, а притоа не е подложен на директна парламентарна контрола. Тоа што ќе направи со Starlink е негова приватна одлука.

Не е исклучено во еден момент тој да го продаде проектот Starlink на оној кој ќе понуди најмногу. Тој стратешки важен сателитски комуникациски систем би можел да падне во погрешни раце ако, на пример, некои тоталитарни држави или стратешки ривали би можеле да пристапат до таа глобална мрежа.

Колку е веројатно исклучувањето на Starlink?

Пред скандалот во Белата куќа, технолошкиот милијардер Маск ги нарече лаги медиумските извештаи за можно исклучување на Starlink:

Украина и нејзините сојузници трескавично бараат воено одржливи алтернативи, но засега сателитските комуникациски системи што ги даваат, на пример, Шведска или Германија, не можат да ја пополнат празнината што би ја создало исклучувањето на Starlink.

Економски причини исто така би можеле да играат улога за бизнисменот Маск. Тој многу вложи во мрежата Starlink и не сака да ги исплаши оние кои во иднина би биле заинтересирани за неа.

Моментално само околу четири милиони луѓе го користат Starlink и е достапен во Северна и Јужна Америка, Европа, делови од потсахарска и јужна Африка, некои азиски земји, како и во Австралија и Нов Зеланд.

Тоа е веројатно и затоа што сателитскиот интернет на Starlink е многу скап: самиот приемник чини околу 400 евра, а месечната претплата за користење е од 40 до 80 американски долари, во зависност од регионот.

Главните купувачи на Starlink, како Полска, Италија, Индонезија или Гренланд, сега стануваат сè посомничави во доверливоста на системот, ако тој зависи исклучиво од дискрецијата на неговиот сопственик.

Можно е достапноста на Starlink поради тоа постепено да се ограничи (downscaling), на почеток за помалку воено-критични области, на пример за цивилна употреба во Украина, потоа за делови од воените комуникации и на крајот и за првата линија на фронтот – сè додека украинската влада не попушти на притисокот.

Како функционира Starlink во Украина?

Starlink создава пристап до интернет со пренос на податоци преку светлина – како оптички кабел, само што преносот се одвива преку сателити. За таа цел, Илон Маск со години гради сателитска мрежа во која сателитите едни на други ги проследуваат релевантните податоци.

Вселенската компанија на Маск, SpaceX, од 2019 година лансираше вкупно 7.770 сателити Starlink (податоци од 31 јануари 2025 година) во ниска Земјина орбита. Целта е да се прошири мрежата на 42.000 сателити.

За користење на сателитски податоци потребен е и приемник на земја кој се однесува како рутер и ги поврзува уредите со најблискиот сателит. Приемникот автоматски ја усогласува приемната антена, слична на сателитска ТВ-антена, со достапниот сателит. Тогаш се воспоставува интернет-врска.

Кои се предностите на Starlink?

Сателитскиот интернет е релативно едноставен за користење. Податоците течат континуирано и импресивно брзо. Сателитите на Starlink кружат околу Земјата на височина од 328 до 614 километри, што е значително пониско од сателитите на конкурентите.

За споредба, сателитите на моменталниот лидер на сателитскиот пазар, HughesNet, кружат околу Земјата на височина од 35.000 километри. Затоа, преносот на податоци трае околу десет пати подолго отколку кај Starlink.

Гужва во орбитата

Земјината орбита е „натрупана“ со сателити, па и со оние на Илон Маск. До ноември 2024 година, околу Земјата кружеа повеќе од 13.000 сателити, од кои околу 8.600 ѝ припаѓаат на Соединетите Држави.

Се очекува мрежата Starlink во иднина да има 42.000 сателити – така што во орбитата брзо ќе настане голем метеж. Тоа ги загрозува другите сателити, но и ги попречува астрономските набљудувања од Земјата. Сателитите на Starlink веќе сега се одговорни за повеќето блиски средби кои за малку ќе завршеа со судир на сателити. А откако сателитот автоматски ќе ја смени својата траекторија за да избегне можен судир, тоа потоа предизвикува верижна реакција.

Друг проблем е релативно краткиот животен век на сателитите Starlink: тие престануваат да работат по околу пет години и во најголем дел согоруваат кога повторно ќе влезат во Земјината атмосфера. Нови сателити мора постојано да се лансираат во вселената за да се избегнат празнини во мрежата.