Шпанија и Португалија ОСТАНАА БЕЗ СТРУЈА поради РЕДОК ФЕНОМЕН – Дали ова може да се случи и КАЈ НАС?

Милиони луѓе вчера (28 април) останаа без електрична енергија. Прекинот ги погоди Шпанија, Португалија и делови од југозападна Франција. Настана хаос во сообраќајот, а домови и болници беа во мрак.

Првично се шпекулираше за хакерски напад. Сепак, брзо стана јасно дека причината е поинаква. Најверојатно станува збор за ретка атмосферска појава.

Што точно се случи?

Според шпанскиот (REE) и португалскиот (REN) оператор на мрежата, прекинот почнал во 11:33 часот. Шпанските експерти објаснија дека настанале осцилации во високонапонските далноводи (400 kV). Тие биле предизвикани од екстремни температурни разлики во внатрешноста на Шпанија.

Португалскиот оператор REN го нарече феноменот „индуцирана атмосферска вибрација“. Ова предизвикало нарушување на синхронизацијата на мрежите. Потоа настанала верижна реакција на прекини.

Тако Енгелар од компанијата „Неара“ објасни за „Гардијан“. „Поради температурните варијации, се менуваат физичките својства на водовите. Тоа предизвикува нерамнотежа во фреквенцијата“, рече тој.

Електричниот систем работи на стабилна фреквенција од 50 Hz. Кога таа ќе падне под одреден праг, централите автоматски се исклучуваат. Тоа се прави за да се спречат поголеми штети. Според Георг Захман од „Бројгел“, токму тоа се случило, па се исклучила и централа во Франција.

Што е „индуцирана атмосферска вибрација“?

Ова е редок, но сериозен феномен. Настанува кога воздухот или ветерот нагло ја менуваат температурата. На пример, при брза замена на студени со топли воздушни маси. Тогаш се создаваат механички вибрации во далноводите.

Хрватскиот атмосферски физичар Бранко Грисогоно објаснува. „Атмосферата ги менува своите бранови својства… Атмосферата и далноводите се осцилатори. Може да настане субрезонанца и промени… што доведува до нестабилност“, вели тој.

Како настануваат вакви осцилации?

Овој феномен е слабо документиран. Сепак, атмосферските услови можат различно да влијаат на водовите. Нагла промена на температура може да предизвика ширење/собирање на металот. Со тоа се менуваат електричните карактеристики (отпор, напон).

Високиот напон може да го јонизира воздухот околу водовите („корона празнење“). Тоа може да генерира нискофреквентни осцилации. Исто така, познат е и феноменот „галопирање“ (вибрации од ветер). Сепак, експертите сметаат дека овде причината била комбинација од електрични и атмосферски услови.

Како ваквите осцилации влијаат врз енергетскиот систем?

Синхронизацијата е клучна за стабилноста на мрежите. Осцилациите предизвикуваат флуктуации на фреквенцијата и напонот. Тоа ги активира заштитните механизми. Електраните автоматски се исклучуваат за да се спречат поголеми дефекти. Но, ова може да предизвика верижни реакции и масовни прекини.

Каква е поврзаноста со климатските промени?

Климатските промени го зголемуваат интензитетот на температурните екстреми. Истражување во „Nature Communications“ покажува тренд од 1961 година. Над 60% од Земјата доживеала зголемување на температурните екстреми.

Сè почестите брзи промени создаваат нестабилна атмосфера. Тоа влијае и на енергетските системи. Инцидентот на Иберискиот Полуостров можеби е знак за иднината.

Може ли ова да се случи и во Македонија?

Иако феноменот е редок, не е исклучено да се случи и кај нас. Ако слични осцилации се појават во внатрешноста при оптоварена мрежа, можна е дестабилизација. Ризикот е поголем ако и соседните земји имаат исти услови, поради поврзаноста на мрежите.

Дали обновливите извори ја влошија ситуацијата?

Обновливите извори не се директна причина. Сепак, тие ја зголемуваат комплексноста на системот. Шпанија е лидер во зелена енергија (56% од ОИЕ). Но, соларните и ветерните централи зависат од временските услови.

Производството не им е постојано. Системот мора секогаш да биде во рамнотежа. Премногу или премалку енергија е опасно. Ако напонот и фреквенцијата излезат од граници, системот се штити со исклучување.

Што може да се направи?

Климатолозите апелираат на ублажување на климатските промени. Но, и на подготовка за последиците. Во енергетиката, клучни се неколку мерки:

• Модернизација на мрежата (паметни системи).
• Подобрување на меѓудржавната поврзаност.
• Интеграција на складишта за енергија (батерии).
• Инвестирање во отпорна инфраструктура.
• Комбинирање на обновливи со флексибилни извори (хидро, гас, нуклеарна).

Инцидентот во Шпанија и Португалија е предупредување. Покажува колку сме зависни од стабилни услови, кои ги губиме. Потребна е брза и паметна модернизација на енергетските системи.