10 мистерии што ја опкружуваат Мона Лиза, најпознатото дело на Леонардо да Винчи

Луѓето често велат дека една слика вреди илјада зборови. Иако ова е вистина за повеќето слики и фотографии, ремек-делото на Да Винчи со векови ги буни критичарите, историчарите и јавноста. Сликата денес се наоѓа во Лувр и често е нарекувана најпознатото, најпосетеното и најмистериозното уметничко дело во светот. Подлабоката анализа на жената со мистериозна насмевка открива многу повеќе од она што го гледате на прв поглед.

1. Која е Мона Лиза?

Вистинскиот идентитет на жената прикажана на сликата останува мистерија и до денес. Многу луѓе веруваат дека станува збор за 24-годишната Лиза Марија де Џералдини, односно Лиза дел Џокондо, благородничка родна во Фиренца во 1947-ма година. Нејзиниот сопруг, Франческо ди Бартоломео ди Жаноби дел Џакондо побарал да ѝ направат портрет. Таа живеела со нејзиниот сопруг и изработувала свила и облека. Имала 5 деца – Пиеро, Андреа, Камила, Џакондо и Мариета.

Според другите претпоставки, лицето на сликата наликува на Катерина Сфорца, војвотка од Форли и немилосрден непријател во воените операции. Друга теорија вели дека младата дама е љубовницата на Џулијано де Медичи, владетелот на Фиренца. Некои пак веруваат дека жената е портретот на мајка му на Леонардо, или пак негов автопортрет, поради сличноста на лицето.

2. Насмевката на Мона Лиза

Заметната насмевка на Мона Лиза е можеби најмистериозното нешто на делото. Пет векови се дебатирало за тоа дали воопшто се смее и дали е среќна или тажна. Со развојот на компјутерските програми за препознавање на емоции, истражувачи од Холандија откриле дека таа е 83% среќна, 9% згрозена, 6% исплашена, 2% гневна и помалку од 1% неутрална и 0% изненадена.

Сепак, повеќето луѓе тврдат дека нејзината насмевка се менува во зависност од тоа каде ја гледате и од кој агол и растојание. Одблизу нејзиниот израз е смирен, додека оддалеку изгледа како да е весела.

3. Тајни кодови

Благодарение на микроскопските фотографии со висока резолуција од сликата, Националниот комитет на Италија за културно наследство открил неколку букви и бројки на платното. Според историчарот на уметност Силвано Винсети во десното око на Мона Лиза се наоѓаат буквите „LV“, што најверојатно се иницијалите на Леонардо. Во левото око нејасно се познаваат латинските букви „CE“ или можеби „В“. На мостот во позадината се гледа бројот „72“ или латинската буква „L“, а веднаш до неа бројот 2.

Никој не знае која била намерата на уметникот кога ги насликал овие букви и бројки видливи за човечкото око.

4. Непознатиот мост

Позадината на Мона Лиза често е занемарена поради нејзиното лице. Но мостот со три лака го поставува прашањето за точната локација на пејзажот. Италијанската историчарка Карла Глори претпоставува дека станува збор за мостот Понте Векио кој се наоѓа во мало село во Северна Италија. Нејзината теорија се совпаѓа со бројот 72 што е сокриен во мостот и наводно укажува на годината 1472. Во оваа година имало катастрофална поплава – реката Требија се излеала од коритото и го уништила мостот.

5. Вознемирувачки поглед

Без разлика каде стоите, Мона Лиза ќе ве гледа во очи. Во нашиот тродимензионален свет, сенките и светлината на површините се менуваат во зависност од нашата гледна точка. Но ова не важи за дводимензионална површина. Оваа оптичка илузија може да биде објаснета со науката и претставува феномен каде што сликата може да изгледа исто без разлика од каде ја гледате. Феноменот наводно не му бил познат на Леонардо, но тој создал неверојатна илузија на длабочина. Токму ова ѝ го дава вознемирувачкиот поглед на Мона Лиза.

6. Сокриена слика зад портретот

Користејќи инфрацрвени и ласерски камери, во 2006-та година научниците од Канада откриле првични нацрти на сликата, на кои положбата на показалецот и средниот прст од левата рака биле во друга положба. После ова се појавиле и други откритија, како на пример чипката на нејзиниот фустан и ќебето на нејзините колена што ѝ го покрива стомакот.

Во 2015-та година, францускиот инженер Паскал Кот со слична техника открил таен портрет зад Мона Лиза што ја гледаме денес. Со неговата техника можеме да видиме што се случува во слоевите боја и како што кажал тој, можеме да ги излупиме како кромид. Паскал открил четири слики под најгорната површина, вклучувајќи и портрет на помлада жена без насмевка. И за идентитетот на ова лице постојат многу теории, но изгледа засекогаш ќе остане мистерија.

7. Бремената Мона Лиза

Историчарите на уметност кои веруваат дека жената на сликата е Лиза дел Џакондо исто така веруваат дека била бремена додека Леонардо ја сликал. Нејзините раце кои се прекрстени врз стомакот наводно се доказ за бременост. Покрај тоа инфрацрвените скенирања покажале дека на сликата имало наметка која ја носеле само бремените жени. Иако некои веруваат дека наметката е само обичен шал, времето на бременоста на Лиза и сличната употреба на наметката од страна на Ботичели за портретот на Смералда Брандини укажуваат дека Мона Лиза можеби го крие трудничкото стомаче.

8. Зошто ни изгледа убава?

Низ историјата портретот на Мона Лиза се гледал како пример за безвремена убавина. Изгледа дека оваа убавина е поради многу повеќе отколку мистериозната насмевка и нејзиниот поглед. Златниот сооднос наводно е најпријатната пропорција за човечкото око. Можете да го најдете во природата, како центарот на сончогледот, во столбовите на Партенон, а самиот Да Винчи го нарекувал „божествената пропорција“. Златниот сооднос е присутен и кај лицето на Мона Лиза, па можеби токму ова ја прави убава. Кој би знаел дека математиката може да ја објасни оваа привлечност?

9. Украдена слика

Во 1911-та година, Мона Лиза била украдена од Лувр од страна на вработен по име Винчензо Перуџија. Тој верувал дека сликата била украдена од Фиренца од Наполеон Бонапарта и сакал да ја врати во нејзиниот оригинален дом. Цели две години не се знаело каде се наоѓа и постоеле многу шпекулации за нејзината локација, како и за причините за крадењето. Во 1913-та година Перуџија стапил во контакт со дилер на уметнички дела, Алфредо Гери. Тој побарал пари, а за возврат рекол дека ќе ја врати Мона Лиза во Фиренца.

По враќањето на сликата, шпекулациите продолжиле. Тој побарал малку пари за да ја врати сликата, па јавноста почнала да се прашува дали кражбата можеби е за да се привлече внимание и интерес за сликата. Кога се открило дека Перуџија соработувал со Едуардо де Валфиерно, познат фалсификатор на уметнички дела, луѓето почнале да се сомневаат дека сликата била украдена за да се направат лажни копии коишто ќе им се продаваат на колекционерите.

10. Болната Мона Лиза

Доктор Мандип Р.. Мехра веројатно ја решил мистеријата за насмевката на Мона Лиза. Тој ја дијагностицирал со нарушување бидејќи забележал чудни работи кај нејзиниот изглед. Тој забележал мал оток на левото око, ретка коса, недостаток од веѓи и израсток кај левиот показалец. Заедно со жолтата кожа и отокот на вратот, тој заклучил дека Мона Лиза има зголемена тироидна жлезда и дека насмевката е поради мускулна слабост.

Дошол до заклучок дека таа страда од хипотироидизам и решил да истражува понатаму. Открил дека во раниот 16-ти век често се јадела храна без јод. Бидејќи јодот е клучна хранлива материја за правилно функционирање на тироидната жлезда, можеби конечно знаеме што значи насмевката.